Lushnja trashëgon 150 piktura të Zois Shuttie

Petrika GROSI
Piktori dhe poeti Faslli Haliti sapo është kthyer nga Amerika ku ka qenë i ftuar nga miku i tij, piktori i njohur shqiptaro-amerikan Zoi Shuttie. Por njëkohësisht, poeti i njohur tregon se ka pasur edhe një mision në Amerikë; Ai ishte edhe në rolin e të deleguarit të vendlindjes së tij, për të shkuar te piktori shqiptaro-amerikan Zois Shuttie, me qëllim që t’i dorëzonte këtij të fundit titullin “Qytetar Nderi i Lushnjës”, si dhe të përzgjidhte 150 tablotë që Zois Shuttie ka vendosur prej kohësh që t’ia bëjë dhuratë vendlindjes. Intervista vijon më tej me impresionet e udhëtimit dhe të qëndrimit të Faslli Halitit në SHBA
Z.Haliti sapo jeni kthyer nga udhëtimi juaj i parë në Amerikë. Ç’shije u la kjo vizitë?
Si shumë të tjerë edhe unë kisha përfytyrimin tim për Nju Jorkun, në të cilin po shkoja më dy maj 2007. Me pak ndryshime përfytyrimet e mia përkuan, por pas tridhjetë ditë ec e jakjesh intensive në lagjet Bronks, Bruklin, Manhatan, Kuins, Staten Island; në qytetin Najak dhe Filadelfia që njihet si qyteti i dashurisë vëllazërore ose City of Brotherly ; në shtetet Nju Xherzi, Pensilvani, Uashington, i shoqëruar nga shoku im i fëmijërisë, i palodhuri, i papërtuari, përherë i gatshmi, piktori i shquar shqiptaro-amerikan, Zois Shuttie, unë u pasurova me përshtypje dhe përfytyrime të reja. Tani në përfytyrimin tim, unë kam një Amerikë reale të punës, progresit të furishëm dhe jo vetëm Amerikën e grataçelave e filmave me kaobojsa.
Cili ishte qëllimi i vajtjes tuaj në Nju Jork?
Shkova edhe si i ftuar edhe me detyrë njëkohësisht. I ftuar nga shoku i fëmijërisë, shqiptaro–amerikani Zois Shuttie, por dhe me detyrë nga Bashkia e Lushnjës për të përzgjedhur 150 tablo të formatit të vogël, dhuratë këto që piktori Zois Shuttie i bëri vitin e shkuar qytetit të tij të lindjes, por edhe për t’i dorëzuar atij me këtë rast diplomën “Qytetar Nderi” i Lushnjës, akorduar nga Këshilli Bashkiak i Qytetit në dhjetor të vitit 2006.
Titulli ishte një shpërblim që i bëhej piktorit nga Këshilli Bashkiak për 150 tablotë që ai do i dhurojë Lushnjës?
Në asnjë mënyrë. Ky ishte një vlerësim i performancës figurative të piktorit si dhe një shenjë qytetarie e Këshillit Bashkiak pluralist të qytetit. Zois Shuttie, është i pari qytetar nderi në fushën e arteve pamore.
Çfarë do të bëhet me 150 pikturat që do i dhurojë për vendlindjes piktori Zois Shuttie?
Mirënjohjen ndaj bashkëqytetarit tim Zois Shuttie, unë do të përpiqem ta shpreh duke ndihmuar për ngritjen sa më parë të Galerisë “Zois Shuttie” me koleksionin e 150 pikturave të tij. E rëndësishme është se për ngritjen e kësaj Galerie tregon një interesim të veçantë kryetari i Bashkisë Albert Sanxhaku, i cili e vlerëson shumë artin dhe kulturën.
Pra tashmë e mbyllët “misionin” tuaj në SHBA, duke ja dorëzuar titullin e nderit z.Shuttie?
Atje zhvilluam edhe një ceremoni të dhënies së titullit që ishte shumë serioze. Nuk munguan të ftuarit, personalitete të letërsisë dhe artit që punojnë, jetojnë dhe krijojnë në emigracion. Kjo ceremoni u gërshetua edhe me promovimin e librit poetik “Vargje shtegtimi” të piktorit poet, i cili u vlerësua lart nga shkrimtari Naum Prifti, regjisori Kristaq Dhamo, kostumografi Astri Tota, poetesha Iliriana Sulkuqi,etj.
Besoj krijuat kontakte me artistët shqiptarë të Nju Jorkut?
Pa dyshim që ata i kisha në radhë të parë. Bisedova e u çmalla me tregimtarët magjistralë Pëllumb Kulla, Naum Prifti, Roland Gjoza, me poetin ekspresiv Vahit Hyzoti, poeteshat impresionante Iliriana Sulkuqi, Albana Mëlyshi e Merita Bjraktari. Por takimi më i përmallshëm e vëllazëror ishte ai që pata me dy lushnjarët e mi, me aktoren Pavlina Mani dhe publicistin e kryeredaktorin inteligjent të gazetës “Illyria”, Dalip Grecën. Një takim me ta ishte për mua si një vajtje dhe ardhje nga Nju Jorku në Lushnjë.
Më në fund a i përzgjodhët 150 tablotë?
Po. Dhe përzgjodha më magjistralet. Kam bindjen se me to do t’i gëzoj qytetarët e Lushnjës që e kanë ushqimin më të preferuar artin.
Po mjeshtri Shuttie, a mbeti i kënaqur nga përzgjedhja juaj?
Në përgjithësi, po, por me një sugjerim, që pikturat e përzgjedhura nga unë, t’i shihte edhe piktori i popullit, Ksenofon Dilo dhe po të qe nevoja, ai të hiqte e të shtonte të tjera të një cilësie dhe natyre më të përshtatshme. Dhe unë isha dakord. Mjafton që koleksioni të bëhej më i mirë.
Ç’dinit për Nju Jorkun dhe jetën e artistëve tanë e kolegëve tuaj në SHBA, para se ju të shkonit e t’i shihnit vetë atje?
Dija diçka, por njohuritë e mia u shtuan gjatë muajit të qëndrimit në SHBA. Një e shikuar është baraz me njëmijë të dëgjuara. Dija se zona e Nju Jorkut, pranë lumit Hudson, ka qenë e populluar nga indianë vendas dhe se ky vendbanim u zbulua më 1524 nga Verrazzano. Gjer më 1625 “Manahtin”, (Manhatani i sotëm) banohej nga holandezët e sapoardhur. Më 1626, ishullin e Manhatanit e bleu nga indianë vendas për 60 guilda, rreth 24 dollarë, Petër Minuit, guvernator i ishullit. Dija edhe se me lindjen e Kushtetutës amerikane më 1776, Nju Jorku u bë një pikë që lidhte Evropën e industrializuar me Amerikën Veriore Rurale dhe se më vonë 1861- 1865, Nju Jorku u njoh si qendra kulturore dhe bankare. Dija gjithashtu se në Nju Jork takohen kulturat anglo-saksone, shqiptare italiane, hebreje, irlandeze, afrikane, kineze etj. dhe se, Nju Jorku është gjithashtu, qendra botërore e tregtisë dhe kulturës. Mësova se Nju Jjorku ka qenë gjithmonë parajsë për tipat krijues. Apartamentet e vogla të SOHOS-s që dikur shërbenin si vendbanimet e para të artistëve apo aktorëve i kanë dhënë reputacion kësaj zone. East Village, një zonë në Manhatanin Jugor, vazhdon të mbetet qendër për muzikantët, artistët dhe piktorët. Vizita më impresiononte për mua ka qenë ajo në Muzeun Metropolitan të Artit dhe në qendrën Linkoln që është zemra e operas dhe baletit në Nju Jork ku ndodhet Filarmonia e Nju Jorkut dhe Opera Metropolitane, por pa harruar sigurisht Broduein me shfaqet e tij marramendëse dhe sidomos vizitat në Muzeun Metropolitan të Artit në Nju Jork e në Muzeumin e Artit Modern në Uashington, ku pashë në origjinal veprat e piktorëve Salvator Dali, Pikaso, Pollok, Utrillo, Magrit, Lotrek, Shagall, Matis, Miro, Van Gog, Dega, Renuar etj, të cilat i njihja, por s’i kisha parë live. Statuja e Lirisë, vepër e skulptorit francez, Frederik August Bartholdi më shokoi me suverenitetin e saj, Po kështu dhe Ura e Bruklinit, për të cilën gjiganti Majakovski ka shkruar një poemë që ia shton edhe më shumë madhështinë kësaj ure. Nju Jorku është kryeqyteti i biznesit dhe financave botërore, kurse Ushingtoni një kryeqytetet i një shteti vigan, njëkohësisht dhe një qytet modern evropian.
Harrova t’ju pyes. Si ishte studioja dhe shtëpia e mikut tuaj, piktorit Zois Shuttie?
Unë nuk e di se sa i pasur është shoku im, por di që ai ka dy pasuri të patundshme: mijëra tablotë e pikturave dhe bibliotekën me mijëra libra në prozë, poezi, filozofi, histori, teologji, linguistikë, estetikë dhe albume të piktorëve, skulptorëve dhe grafistëve më të shquar të botës: klasikë e modernë. Shtëpia e tij është më tepër se një pinakotekë, më tepër se një bibliotekë. Unë di të them se nuk pashë asnjë centimetër të mureve të apartamentit të tij prej dy dhomash e një kuzhinë si dhe të një holli jo të vogël, pasi ato ishin mbuluar me tablo kompozicionale, portrete, peizazhe, natyra të qeta, grafika, vizatime, pastele, akuarele, me buste e bocete skulpturore. Një pasuri e vërtetë trullosëse edhe pse e ngrirë, virtuale, por që një ditë ajo do të vërshojë. Nuk ka mundësi që kjo pasuri artistike t’i shpëtojë syrit dhe vëmendjes së koleksionistëve shqiptarë. Unë do t’i propozoja në radhë të parë Bibliotekës së qytetit tim, Lushnjës, që të dërgojë në Nju Jork, specialistë të saj për të bërë skedimin e librave të bibliotekës së poetit, piktorit dhe skulptorit Zois Shuttie, natyrisht, pasi të ketë marrë më parë pëlqimin e tij. Duke u mbështetur në skedarin e krijuar, të përpiqen pastaj të sigurojnë fondin e duhur për blerjen e librave, nëse zotëruesi i tyre është dakord. Po kështu, mund të vepronte dhe Biblioteka Kombëtare, Galeria e Arteve dhe koleksionistët për tablotë e shumta me vlera të larta artistike, estetike dhe me identitet kombëtar.