Duket si njė modė, por nuk ėshtė. Flitet gjithandej me tone tė larta dhe tė pashpresa. Nuk ka diskutim apo debat ku ata tė mos pėrfshihen. Problemi i emigrantėve, i racizmit dhe i raporteve me krimin, po tėrheq vėmendjen e tė gjithėve dhe episodet e fundit kanė nxitur njė pėrplasje tė re politike e gjyqėsore. Fenomeni i emigracionit, i lidhur me fakte tė ndryshme, sjell pėr pasojė tendencėn e kriminalizimit tė tė huajve nė Itali.
Nė orėt e fundit ėshtė dėgjuar shumė, madje edhe si njė "gjueti" ndaj tė huajve dhe tė ndryshmes sė pėrgjithėsuar, siē bėnin dikur popujt europianė pėr tė mbrojtur identitetin nga tė tjerėt, qė ishin fajtorė vetėm sepse kishin tradita tė tjera. Vala kolektive i lidh, emigracionin, racizmin dhe kriminalitetin, duke shkaktuar pėrgjegjėsi tė drejtpėrdrejta.
Qė fenomeni i emigracionit shkakton disa ndryshime dhe pėrplasje psikologjike dhe sociale, kjo ėshtė e pamohueshme, por ėshtė gjithashtu e vėrtetė se nuk mund tė thuhet se ekziston njė lidhje e ngushtė mes vėshtirėsisė sė adaptimit tė tė huajve dhe kriminalitetit. Nuk ėshtė vėrtetuar asnjė lidhje e drejtpėrdrejtė mes problemeve me gjuhėn dhe atyre sociale, qė tė huajt kanė me episodet kriminale.
Natyrisht, niveli i kriminalitetit tė tė huajve nuk e kalon atė tė vendeve ku ata emigrojnė. Ėshtė njė e dhėnė qė del nga studimet e bėra sė fundmi nė disa prej vendeve europiane. Emigracioni duhet parė nė lidhje me vendet ku ai ėshtė i pėrqendruar, e kėto vende kanė karakteristika tė ndryshme mes tyre. Nė shumė prej kėtyre vendeve, integrimi ėshtė natyrisht mė i lehtė, sepse ata e marrin shumė shpejt shtetėsinė, ndėrsa nė Itali, ka ende kontraste dhe sjellje tė ndryshme kundėr pranimit tė tė huajve, bazuar mbi frikėn e ngjyrės sė ndryshme tė lėkurės, racės dhe kulturės. Nė rastin kur ndodh njė krim, emigranti duhet konsideruar si njė subjekt, dhe jo si njė i huaj.
Ai ėshtė njė person njėsoj si tė gjithė tė tjerėt. Emigrantėt dhe tė rinjtė veēanėrisht, tentojnė tė rrinė sė bashku, tė jenė tė bashkuar, sepse kanė nevojė t'i pėrkasin grupit tė origjinės pėr tė pasur identitet dhe autonomi. Brenda tyre mund tė ketė pakėnaqėsi dhe probleme qė bėhen mė evidente pėr shkak tė diversitetit. Ne vetė mund tė kemi krizė identiteti nė prani tė tė huajve, diversitetit qė ata paraqesin, ndihemi tė kėrcėnuar nė strukturėn sociale apo nė jetesėn e pėrditshme dhe nė gjėrat tė cilave u besojmė.
Duhet kuptuar se emigracioni ėshtė traumatik dhe i ndėrlikuar, imponon ndryshime radikale tė identitetit dhe rrėnjėve. Emigranti ėshtė nė kėrkim tė mundėsisė pėr ruajtjen e vetvetes, pėrpiqet tė mbahet fort pas origjinės sė tij kulturore dhe sociale, pėr tė jetuar nė njė botė tė ndryshme dhe armiqėsore, qė nuk e kupton pėrpjekjen e tij pėr t'u pėrshtatur nė realitetin e ri social. Shpesh ne i akuzojmė ata, i pėrēmojmė dhe i keqtrajtojmė, i shohim si pushtues, njerėz qė duhen larguar, sepse nuk i pėrkasin kulturės sonė.
I shohim me sy armiqėsor, sepse jemi tė bindur se ata do tė marrin punėn, shtėpitė e gjithēka tjetėr. E kemi harruar se edhe italianėt dikur kemi pėrjetuar nė tokė tė huaj tė njėjtėn lloj dhune dhe jemi pėrballur me tė njėjtat probleme. Emigrantėt tanė kanė fjetur dhe kanė jetuar nė vagonė trenash, nė baraka, ashtu siē bėjnė emigrantėt nė Itali tani. Natyrisht, jo tė gjithė tė huajt janė njerėz tė ndershėm e tė respektueshėm, ashtu siē nuk ishin edhe shumė prej italianėve qė emigruan shumė kohė mė parė, por nuk duhet t'i paragjykojmė ata pėr kėtė arsye.
Bindja apriori; "emigrantėt kanė lidhje me krimin", duhet tė fshihet nga mendja jonė dhe dyshimet duhet tė zhduken gjithashtu. Duhet tė dalim nga stereotipat e atrofizuara, edhe pse ėshtė mė komode tė mbetemi tė lidhur me to. Racizmi dhe paragjykimi nuk tė ēojnė askund: janė vetėm fryt i frikės sė pandėrgjegjshme. Duhet tė rritemi nė planin shoqėror dhe atė politik, nėse duam tė emancipohemi dhe tė bėhemi njė vend shumetnik, njėsoj si vendet e tjera tė industrializuara. Nuk duhet tė dėnojmė tė gjithė tė huajt pėr krimet qė pak prej tyre kanė bėrė, por duhet t'i gjykojmė ata pėr mėnyrėn se si sillen dhe si pėrfshihen nė shoqėrinė tonė.
* shkruar nga: Nunzio Smacchia "Gazzeta Del Mezzogriono"Burimi Informativ: GAZETA SHQIPTARE