Poligrafi (polygraph) makinae testit te se vertetes u shpik nga amerikani William Moulton Marston.
Poligrafi baze pershkruan vetem tre shenja baza karakteristike. -Nje
shirit prej aparati tensioni lidhet ne krah per te matur ndryshimet e
tensionit te gjakut. -Tela me elektroda lidhen ne gishta per te matur
rezistencen elektrike te lekures, sipas sasise se djerses ne te.
-Shiritallastiku te lidhur rreth gjoksit per te matur ritmin e
frymemarjes. Te gjitha te dhenat regjistrohen ne nje shirit letre(si
ata qe perdoren per termetet, por me e nderlikuar.)....
Zyrtarisht besohet se ka nje koficient saktesie rreth 75% ne se
perdoret drejt e me sistem te sakte gjate "hetimit". Ne realitet, ne
rastin me te mire, ajo qe do te rregjistroje poligrafi, eshte nje
reagim i ndjeshem emocional ndaj nje pyetje. Nuk mund te njohe se
c'lloj reagimi eshte, por vetem se ekziston. Specialistet e kesaj
makinerie i kushtojne nje rendesi te vecante listes se pyetjeve qe do
te perdorin.
Formula e pyetjeve qe perdoren eshte zakonisht si me poshte.
Zakonisht hetimi fillon me ne "nxemje". Nje "loje" me letrat e
bixhozit. Mbasi lidhin me makinerine ate qe do te kaloj testin, i
tregojne letrat. I thuhet atij se duhet te kalibrojne makinen me nje
test te thjeshte. Mbasi i treojne letrat, i thone te zgjedhi nje leter,
ta shikoje e te mos e tregoje se c'leter eshte. Pastaj i kerkohet te
pergjigjet vetem "jo" ne cdo pyetje ne lidhje me letren. Mbas cdo "jo"
qe thote, specialisti veshtron makinen. Kur ndonje pergjigje eshte e
gabuar ai kundeshton. Kjo vazhdon me shume letra, e te gjitha
specialisti i gjen.... Perfundimi e le te hetuarin te bindet se makina
i tregon te gjitha......
Sekreti eshte se letrat jane me shenje
dhe specialisti e di qe ne fillim se c'leter eshte zgjedhur. E gjitha
kjo eshte nje trik i zgjuar psikollogjik. Mbas kesaj i thuhet personit
se perfundoi kolaudimi i makinerise e se eshte e pamundur qe makina te
beje gabim ne rezultat.
Pyetjet qe jane formluar ne menyre
shkencore (akoma edhe radha e tyre), i jepen te testuarit ti lexoje qe
me pare, keshtu qe shtojne ankthin e tij kurte lidhet me makinen (gjate
testit i shtohen edhe pyetje te tjera, per te clat ai nuk eshte i
pergatitur)
Gjate testit, perdoren tre tipe pyetjesh. Pyejet e
para jane pa asnje lidhje me ceshtjen (psh -si quheni?) me qellim qe te
qetesohet i testuari. Kjo qe trupi i tij te vije ne funksion normal nga
ankth i natyrshem i fillimit. Pyetjet ne lidhje me ceshtjen behen mbas
tre-kater te tilla, dhe behen disa here me forma te ndryshme formulimi.
Midis te parave e kryesoreve, behen disa pyetje te pergjithshme per te
cilat dihet pergjigja.
Me e rendesishmja qe duhet te dije dikush qei neneshtrohet testit te se vertetes eshte: Nuk interesohet njeri per pergjiget e tua, por per reagimin tend ndaj pyetjeve qe te behen.
Nese dikush do te "genjeje" makinen e se vertetes, duhet te beje
kete: Te mos bier ne kurthin e lojes me letra, apo te tilla te
ngjajshme. Mos ta kapi ankthi. Te mos u japin absolutisht asnje rendesi
pyetjeve e pergjigjeve, por te perqendrohet ne kontrollin e ndjenjave
te veta.
Se fundi, mos harroni se e gjithe kjo eshte nje loje
e studiuar mire, gati magjike ne llojin e vet, nje lloj "peshkimi" qe i
behet te testuarit.
Mon Jan 12, 2009 11:55 pm
