LUSHNJA PORTAL
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.


MIRSEVINI NE PORTALIN LUSHNJAR
 
ForumPortalliGalleryKėrkoLatest imagesRegjistrohuidentifikimi

 

 Corragumi emri i Karbunares ne antikitet, etimologjia e ketij emri ilir

Shko poshtė 
AutoriMesazh
Avram Mitro Xhumara
Antar pjesmarres
Antar pjesmarres



Numri i postimeve : 45
Join date : 11/01/2010

Corragumi emri i Karbunares ne antikitet, etimologjia e ketij emri ilir Empty
MesazhTitulli: Corragumi emri i Karbunares ne antikitet, etimologjia e ketij emri ilir   Corragumi emri i Karbunares ne antikitet, etimologjia e ketij emri ilir Icon_minitimeMon Mar 01, 2010 2:58 am

Corrogumi, (Karbunara e antikitetit)

Por le te shkojme ne kohe para Ptolemeut rreth 350 vjet para tij. Sipas te dhenave qe na sjell ne historine e tij Tit Livi ndermjet te tjerash shkruan … se legjionet romake te konsull Sulspicit poshte liqenit te Ohrit diku prane lumit Apsus kane mare tre fortesa te quajtura Corrogum, Gerinium dhe Orgesuss.
Emri Corragium qe na sjell Tit Livi kuptohet duke u nisur nga etimologjia e fjales se eshte i njejte me Cerax qe na permend historiani grek Polibi.
Per fortesen Corragum jam i prirur te mendoj se behet fjale per Karbunaren prane Lushnjes e cila eshte nje nder qendrat me te vjetra qe nuk e ka nderprere jeten gjate gjithe histories. Ajo nuk e ka nderruar etimologjine e emrit pavarsisht ndonje deformimi apo perkthimi ne gjuhet e pushtuesve neper shekuj.
Historiani bizantin Palhimiri ne mesjete permend midis te tjerave edhe nje fortese afer Devollit te quajtur kalaja e Cernikut (ketu ai e ka fjalen per kalane e Karbunares qe mbante kete emer) dhe bullgari Zlatanci e permend kete keshtjell duke ju referuar Palhimirit. Ai shkruan se lumi i Devollit kalonte jo larg kalase te quajtur Cernikut (sllavish e zeze) qe korespondon me fshatin Karbunare qe eshte emer latine po me te njejtin kuptim (vend, toke, shtres e zeze).
Po keshtu ky emer me i deformuar na vjen ne shqip me formen Qerret (nga sllavishtja Corne e zeze) prane fushes ne Karbunare ku dikur ka qene qendra e banuar e Corragumit e diku me lart ne kodra ne formen sllave Cerrag. Ajo ne lashtesi quhej Corragum (emri Corra do te thote e zeze, vend, toka, dhe, shtrese e zeze ne shqipen e vjeter).
Disa autore si Anna Komneni e permend me emrin fortesa e Timorit, Tomorit ne kohen e luftrave midis Bizantinve dhe Anzhuinve ne shekullin e XI-te e XII-te ne territory tone dhe Kantakuzeni ne shekullin e XIV-te gjate shtypjes se kryengritjeve te Arberesheve per rreth Beratit dhe Vlores. Me kete emer e permend edhe Pikewill ne vitin 1806 kur shkruan per Beratin dhe Myzeqene. Ne kujtim te emrit mesjetar Tomorr na vjen emri qe mban edhe sot ure e Tomorrit tip ulluk shkembor qe ndodhet prane gurores se Karbunares afer pronave te Mezineve dhe Xhumareve.
Ne kohen e mesjetes Karbunara ishte qender e degjuar peshkopale sipas dokumentin nr. 35, Burime te zgjedhura per historine e Shqiperise kur Despoti i Epirit Mihal Komneni jep privilegje venedikasve permendet edhe peshkopi i Cernicensem qe perkthyesi na e jep gabim per Cermeniken por kuptohet se eshte fjala per Karbunaren ne ato kohera.
Dihet tashme se ne ato kohra kjo zone ishte sic tregojne mjaft dekumenta nen administrimin e Perendimorve ku na vijne deri sot disa emra te zones ne gjuhen latine si Karbunare, Goldaras, Lushnje, Kashar, Arbor, Saver, Sarave e tjera.
Ketu prane fushes se Karbunares eshte bere ndeshja e pare midis aleances se princeve feudale arber Muzakaj, Balshaj ndaj forcave turke te thirrura nga feudali arber-anzhuin Topias ne vitin 1385, kjo e njohur ne histori si Beteja e Savres. Deri ne vitin 1700 Karbunara ishte qender administrative dhe mitropolie e Myzeqese se Madhe. Kisha e madhe e Shen Nikolles ne qender te Karbunares si dhe kisha e tjeter Shen Prashivija (Shene Premtja), nje tempull i vjeter dhe i madh ne lagjen Sinanajt mbi kodren e Lushnjes mbas luftrave turko ruse rane pre e ambicjeve te bejlieve dhe pashallarve turq te Kavajes te nxitur edhe nga myftinjte e qyteteve prane. Kisha e Shen Nikolles u kthye ne teqe nga bektashinjte e ardhur nga Luzi i Kavajes dhe ajo e Shen Prashevise u rrenua nga banoret muhamedane turkoshake te Lushnjes e te fshatrave te zones kodrinore te inkurajuar nga myftiu i Elbasanit nje klerik osman fanatik mjaft eger. Me guret e saj te shumte u ndertuan mjaft shtepi solide ne Lushnjes e sidomos ne Balaj dhe Kasharaj. Banore te shumte te Karbunares shkuan ne Berat, Vlore, Lushnje pa nderruar besimin orthodhoks. Ne qytetin e Kavajes shkuan mjaft familje ku jane edhe sot ruajne kujtimin e origjines se tyre dhe emrin e kishes se Shenkollit e te Shenpremtes qe i ringriten mes shume grindjesh me elementin fanatik turk por dhe vetem fal nderhyrjes se sulltanit qe lejoj ngritjen dhe respektimin e ShenNikolles se Kavajes. Ne ato kohra jane larguar per ne Berat dhe Vlore te paret e fisit te Bab Dud Karbunares dhe te tjere orthodhokse te ketyre qyteteve. Banore te tjere qe mbeten ne Karbunare shumica nderruan besimin dhe disa u larguan ne kohen e Zogut per ne vende me te sigurta.
Edhe sot dallohen akoma qarte rrenojat e forteses mbi malin e Stan Karbunares. Te moshuarit mbajne mend se muret e saj qe ruheshin deri ne vitet 20 ku dhe forcat austrohungareze e perdoren gjate luftes se pare botrore. Por ne kohen e Zogut banoret e fshatrave perreth e demtuan rende duke mare guret per shtepite e tyre.
Le te shikojme pak me gjere etimologjine e kesaj fjale te vjeter ilire Corragum) sic e gjejme te shkruare ne autore te ndryshem dhe kohera te ndryshme.
Te gjithe keto emertime Corr, Korr, Korricke, Corrag, Korrak, Cerax, Korrag, Korab, Korb, Korce, Korm, Korfin, Kortezh, Kerme, Kerrabi, Kerrutje (Krutje), Kurbin, Keruj (Kruj), Qorre, Korropi, Korresh, Korrovesh e te tjera ne gjuhen shqipe kane te njejten rrenje e etimologji si dhe emrat ne gjuhen sllave Corne, Cerne, Cerme, Cernicensem, Qerret, Cerag, Cerrik, Corrush, Corraj.
Po keshtu emrat latine Karbunare, Saura, Savra, Sarava, Sorra, Sorrak, Sera, Sterre, Sterne, Terre, Terra, Terrana, Tirana, Toromishte, Torovice, Terbuf kane rrenje e etimolologji te njejte nga fjala e zeze se vertet ketu ka dhera, toka te zeza nga aluvionet e perrenjve qe kane zbresin neper shekuj.
Emri te tjere si Skurie, Skuro, Zguro qe ndeshim ne Shqiperine e mesme kane gjithashtu te njejten etimologji nga helenishtja Skotie, Skutie qe do te thote e erret e zeze. Fusha e Manskuria e mesjetes midis Durresit dhe Tiranes eshte sot me ne shqip fusha e Mezezit. Skuria e eperme eshte zona e Tiranes se siperme ose e madhe deri ne Kerrabi. Skuria e poshtme ose e dyta, Tirana e vogel e mesjetes eshte fusha e Kasharit deri ne Fushe Kruje.
Gjate kohes se turqise deri kohe me pare banoret e Karbunares quheshin nga te tjeret perreth Karadakas qe ka po te njejtin kuptim vend i zi, banore te ashper. Me kete arsyetim duhet te shohim keto emertime edhe ne gjithe fushen e Myzeqese ku i ndeshim edhe me shpesh. Kjo eshte fushe e krijuar nga prurjet e shumta te lumenjve qe e pershkojne, shtresa qe formohet quhet edhe kore ne gjuhen popullore. Me kete kuptim si toke e zeze e gjejme ne emrin e sotem Myzeqe (Mzak, Myzak, Mezak, Misje (Mamursi sot), Misere, Mysje, Musion(Babunja ne para mesjete), Mursia (fushe dhe fshat ne Sarande) ne gjuhen neolatine te dialekteve te shumta te arumuneve ne Ballkan.
Pas pushtimit osman shohim emertimin Karatoprak te fushes ne gjuhen turke qe do te thote Toke e zeze, Dheu i zi qe e mban edhe sot Myzeqeja e Poshtme qe ka si etimologji emrin Kara i Zi.
Me kete trajtim e kuptim duhen pare edhe emrat e disa fushave bregdetare te vendit tone. Keshtu po te shikojme emrin e fushes se Kurbinit dhe Krujes ne mesjete sic i gjejme ne dekumenta te ndryshme ajo quhej Misere ose Misje. Ne zonen Tirane Durres kemi ne mesjete dy krahina qe jane fusha e Tiranes dhe fusha e Shijakut qe mbajne emri Skuria e pare dhe Skuria e dyte. Prane Durresit kemi fushen e Kavajes dhe ketu kemi sllavisht emrin e fushes ne trajten Qerret qe kuptohet eshte me etimologji nga fjala e zeze. Edhe fusha e lumit te Shkumbinit kur kalon Rrogozhinen quhet fusha e Cermes qe vjen nga sllavishtja me etimologji nga emri e zeze. Ne jug te vendit ne zonen e Sarandes kemi fushen e Mursise, kuptohet qe dhe ky emer duhet pare ne kete trajtim si fusha e zeze.
Ka nje ngjashmeri si ne simetri me emrat Kurbin, Misje, Mysi, Misie ne veri te fushes perendimore te vendit dhe emrave Kruje, Skurie, Mezes, Kerrabi, Tirane me emrat Karbunare, Myzeqe, Cerret, Cerme, Krutje ne qender te fushes qe jane ne gjuhe te ndryshme qe nga shqipja e vjeter, latinishtja, sllavishtja, neolatinishtja, turqishtja por te perdorur ne dialekte te ndryshme por me te njejten etimologji nga emri e zeze. Besoj se keshtu do te jete edhe ne juge te vendit ku kemi emrin e fushes Mursi ne zonen e Sarandes.
Po te shikojme me kujdes Marim Barletin kur shkruan ne Historine e Skenderbeut botim i vitit 1964 midis te tjerash permend ne faqen 93 edhe dy krahinat e Skuries qe i sundonte Andrea Thopia …sundimi i tyre ne Epir ka qene mjaft i gjere, ndermjet Tiranes se vogel dhe Epidamnit. Por pervec sundimit ne ato vende qe banoret rreth e qark, meqe e i kane humbur krejt emrat e vjetra, i quajne Skuria, Muzakjene, Kerabi, Farke…
Gjon Muzaka ne kujtimet e veta mbi gjenealogjia e families Muzaka shkruan per Karl Topine se ai kishte ne sundim ne vitet 60 te shek. XIV-te krahas te tjerave dhe dy Skurjet.
Keto krahina te Skurjes kuptohet dhe eshte vertetuar nga studjuesit tane se gjenden prane ne fqinjesi me Misjen. Kete te dhene e perforcon nje leter e sanxhakut te Ohrit Mustafa, drejtuar nje funksionari te larte ne Edrene ku thuhet se krahina e Misjes kufizohej nga njera ane nga “lumi i rrembyer” lumi i Matit dhe nga ana tjeter nga krahina e Skuries dhe propozonte qe te dy krahinat te shkeputeshin nga kazaja e Krujes dhe te perfshiheshin si njesi administrative me vete ne Sanxhakun e Ohrit. Ato shtriheshim ne fushen para Prezes dhe deri ne Durres (Skuria e pare) dhe Fusha e Tiranes deri ne Farke e Kerrabe quhej (Skuria e dyte)
Por ne dime tashme nga shume dekumenta mesjetare se ku shtrihej ne mesjete krahina qe quhej Misje. Ajo shtrihej ne krahinen e Kurbinit. A nuk dallojme ketu nje mplekse emrash ne gjuhe te ndryshme dhe me etimologji te njejte nga emri i zi. Misje, Kurbin dhe Myzeqe, Karbunare ne gjuhen latine dhe neolatine te mara sipas dialekteve te perdorura ne veri e ne jug te vendit.
Profesor Kristo Frasheri ne monografine Skenderbeu Jeta dhe vepra (1405-1468). Tirane 2002 na sjell paster keto te dhena ne faqen 70 por edhe 116 kur shkruan ndermjet te tjerash se krahina e Skuries lokalizohet me krahinen e Shijakut. Le te shikojme sic na e jep Barleti vendet e Topijasve me emrat Skurie, Muzakjene, Kerabi, Farka… emri Skuro eshte i huazuar ne shqip nga helenishta (skotie-skutino e erret) ne kuptimin e zeze, Muzakje e perdorin neolatinet ne teritoret tona per toka, baltra te zeza kurse emri Kerrabi ashtu si eshte dhene ne gjuhen e atehershme ka kuptimin e zeze, i zi, por qe mund te shkruhet ose te shqiptohet edhe Cerrabi qe ka kuptim e zeze nga sllavishtja. Kurse per emrin Kruje, Keruje qe jane dhene versione te shumta per etimologjine e tij duke u nisur edhe nga te dhenat e dekumentave qe e shkruajne Croj eshte hedhur mendimi se vjen nga krojet e shumta qe zbresin nga mali. Emri Croi, Krui, Krua mendohet se etimologjine e ka nga helenishtja qe do te thote i ftohte (uje i ftohte, burim i ftohte) Por une i qendroj tezes se hedhur se emri Keruje, Kruje eshte shqip pavarsisht deformimeve te shkruarit e te lexuarit qe gjejme ne dekumenta dhe ka kuptimin ashtu si ka edhe Korrabi, Kurbini, Kerrabi, Corrogumi, Karbunara e tjera.
Pra kemi keto emra te fushes dhe te malit duke u nisur nga veriu i vendit;

Misie nga neolatinishtja e toke e zeze, Kurbin nga shqipja e vjeter vend i zi.
Skurie nga helenishtja toke e zeze, Kerrabi nga shqipja e vjeter vend i zi.
Terrane, tirane nga latinishtja toke e zeze, Keruj, Kruje nga shqipja e vjeter vend i zi.
Kerret, Qerret nga shqipja e vjeter e zeze, Cerme, Cerag, Cerrik, Corrush, Corraj, Cernec, Cemeric e tjera nga sllavishtja e zeze.
Corrogum, Corrag, Koricke nga shqipja e vjeter toke e zeze, Karbunare, Karbun latinisht vend, toke e zeze.
Saver Savra, Sarava nga italishtja fushe e zeze
Musion quhej fusha e Karatoprakut ne mesjeten e hershme, Mursi quhet fusha e Delvines, Mezak, Muzak, Myzak, Myzeqje, Myzeqe quhet fusha me e madhe Shqiptare nga gjuha neolatine e arumuneve qe do te thote ne shqip dheu, balta, toka e zeze.
Karatoprak nga turqishtja toke e zeze, Karadakas vend i eger i ashper.
Gjuhtaret besoj do ti japin nje pergjigje me te drejte e te sakte ketij mendimi te hedhur.

vazhdon ne shkrimet e tjera
Mbrapsht nė krye Shko poshtė
 
Corragumi emri i Karbunares ne antikitet, etimologjia e ketij emri ilir
Mbrapsht nė krye 
Faqja 1 e 1
 Similar topics
-
» 3)-Albanet, etimologjia e ketij emri historike
» 4)-Albanet , etimologjia e ketij emri historik
» 5)-Albanet, etimologjia e ketij emri historike
» 6)-Albanet, etimologjia e ketij emri historike
» 7)-Albanet, etimologjia e ketij emri historike

Drejtat e ktij Forumit:Ju nuk mund ti pėrgjigjeni temave tė kėtij forumi
LUSHNJA PORTAL :: ē'eshtja kombetare :: Historia shqiptare-
Kėrce tek:  
Free forum | ©phpBB | Forum mbėshtetės | Report an abuse | Latest discussions