Gjuha e patriotëve

Gjuha e njerëzve që mbështesnin Kongresin e Lushnjës më 1920.
Ekspozohen letra dhe fotografi, vendimet e ngjarjes historike, fragment
nga kushtetuta dhe sende të Aqif Pashë Elbasanit. Në Muzeun Historik
Kombëtar deri më 31 janar




Letra drejtuar Këshillit të Lartë, fotografi të burrave të
shtetit të 1920-ës, himni dhe betimet e kryesisë dhe të delegatëve,
portreti në bronz i kryetarit Aqif Pashë Elbasani, si dhe sendet
personale, bastuni, thika, bashkë në ekspozitën e hapur deri më 31
janar në Muzeun Historik Kombëtar, me rastin e 90-vjetorit të Kongresit
të Lushnjës. Një ngjarje me vlerë historike, që kaloi pa u ndjerë. Nga
zyra e shtypit e Ministrisë së Kulturës erdhi një njoftim tri ditë pas
aktiviteteve që u organizuan në Lushnjë, më 24 dhjetor. Ndër të gjitha
materialet e nxjerra nga fondi i Muzeut Historik Kombëtar, janë tetë
letra të mbyllura në një tryezë xhami, që të ndjellin kureshtjen.
Didaskalitë thonë: "Masat popullore mbështesin vendimet e Kongresit të
Lushnjës" tek letra e datës 20 shkurt 1920; "Nga protokolli i Kongresit
të Lushnjës" tek letra e firmosur nga sekretarët e Kryesisë së
Kongresit, Kostaq Kotta, Ferit Vokopola dhe kryetari i mbledhjes
Kombëtare Aqif Pasha. E më poshtë "Protesta kundër Planeve Shqiptare të
Fuqive të Mëdha" tek një letër që me zor deshifrohet: Populli i Vlorës
dhe Krahinës së saj dërguar shkëlqesisë z.Bumçi, anëtar i Këshillit të
Naltë të Kongresit.
Këto letra të zverdhura flasin për mbështetjen dhe besimin që kishin siguruar në popull anëtarët e këtij Kongresi.


Ja çfarë thotë njëra prej letrave:
"Gjithë populli mbasi lidhi këtë besë, me pëlqim të përgjithshëm
vendosi këtë urdhër të ditës: 1. Të jetë gati për ç'do therori për me
shpëtue Atdhenë nga coptimi; 2. Pëlqevi vendimet e Mbledhjes Kombëtare
të Lushnjës dhe asht gati me i ndihmue me gjithë fuqin e vetë Qeverisë
së re
3. Tërheq vërejtjen e Qeverisë së re dhe e ban të
përgjegjshme për vonimin e të marrunit të aktevet, prej Qeverisë së
Vjetër; 4. Lyp që Komanda Ushtarake Italiane të mbajë për anësinë tue
mos i kundërshtue vullnetit të patundun të popullit shqiptar; 5. Nga
një kopje e kësaj t'u çohet Qeverisë së Re dhe autoriteteve ushtarake
Italiane ndë Tiranë" (Gropaj, 22 shkurt 1920, Në emër të gjithë
popullit, Pleqësit e Katunavet".
Gjurmët e penës, shpejtësia e
shkrimit, boja e hapërdarë në fjalë të veçanta, në njërën prej letrave
të hershme (Vlorë, më 28 të vjeshtës së I-rë, 1919), që është shkruar
para se të mblidhet Kongresi i Lushnjës, nga vlonjatë (populli i Vlorës
dhe krahinës së saj), duket sikur shprehin revoltën e atyre njerëzve
ndaj planeve të Fuqitë e Mëdha kundrejt Shqipërisë.
Ndaj letra,
"dërguar shkëlqesisë Luigj Bumçi në Paris", është quajtur "Protesta
kundër planeve Antishqiptare të Fuqive të Mëdha".


Në të
gjitha letrat, po edhe në betimet e anëtarëve të Kongresit të 1920-ës,
vihet re një gjuhë ku fjala ka peshë, është e zgjedhur, dhe lë mbresë.
Edhe pse ky nuk është qëllimi i parë i ekspozitës, është një fakt që bie në sy.
"Shpresa humbi/ Atdheu ty po të thërret/ Ta shpëtosh nga kjo natë/ Bëu
i zoti në do të rrosh në jetë/ Armikut jepi datë/ Në të varet shpres'e
kombit shqipëtar, Në statutin tënd të shtrenjtë/ Çliro tokat e
Shqipërisë së parë/ Bashko Atdheun e shenjtë".
Janë këto vargje
të marra nga Hymni i Kongresit të Lushnjës, që dëftejnë besimin, forcën
dhe parimet që i bashkonin mendimtarët e kohës.
E njëjta gjuhë
shihet edhe në betimin e "Anëtarit të Këshillit të Naltë" të Kongresit,
me kryetar Aqif Pashë Elbasanin, dhe anëtarë Luigj Bumçin, Mihal
Turtullin dhe Abdi Toptanin.
"Betohem në emër të Perëndisë duke
dhënë besën shqiptare e fjalën e nderit para mbledhjes së kombit se do
t'i shërbej popullit dhe shtetit shqiptar drejtësisht, do të mbroj
ligjet dhe indipendencën e plotë të atdheut të shenjtë".


Në krah të dokumentit "Vendimet Historike të Kongresit" ku shihen 4
portretet e burrave që vendosën për fatin e kohës dhe betimet e tyre,
qëndron dokumenti "Delegatët e Kongresit", ku në krye janë emrat e
kryesisë: Aqif Pashë Biçaku (kryetar), Sotir Peçi (nënkryetar), Kostaq
Kotta (sekretar) dhe Ferit Vokopola (sekretar) e poshtë tyre emrat e 50
përfaqësuesve të 26 qyteteve të Shqipërisë. Të gjithë zotohen:
"Mbledhja Kombëtare jep fjalën e nderit e besën shqiptare, duke u
betuar në emër të Perëndisë se derisa Këshilla e Naltë vepron sipas
Ligjit të Shtetit, duke ruajtur pavarësinë e plotë të Shqipërisë me
mish e me shpirt, do të jetë mbrojtës e përkrahës i gjithhershëm i
kësaj këshille".
Po përse ishte me kaq rëndësi Kongresi i Lushnjës në Shqipërinë e 1920-ës?
Këtë na e "sqarojnë" vendimet që dolën prej mbledhjes së kongresit
(21-31 janar në Lushnjë), të cilat janë riprodhuar me rastin e
ekspozitës në MHK:
"1.Riafrimi i Pavarësisë së Plotë të
Shqipërisë (shpallur më 28 nëntor 1912); 2. U zgjodh Këshilli i Lartë,
që përfaqësonte kryetarin e Shtetit Shqiptar dhe Këshilli Kombëtar me
funksionet e parlamentit; 3. Kongresi zgjodhi qeverinë kryesuar nga
Sulejman Delvina, Qeveri e cila më 11 shkurt u vendos në Tiranë dhe që,
prej kësaj dite u bë kryeqyteti i Shqipërisë".
Krahas fotografive
të Kongresit janë portretet e funksionarëve të Qeverisë së Sulejman
Delvinës (kryeministër): Eshref Frashëri (zv.kryeministër), Ahmet Zogu
(Ministër i Punëve të Brendshme), Hoxha Kadri (Ministër i Drejtësisë),
Sotir Peci (Ministër i Arsimit), Mehmet Konica (Ministër i Punëve të
Jashtme), Ali Riza Kolonja (Ministër i Luftës), Bajram Curri (ministër
pa portofol), Hysen Vrioni (Ministër pa portofol), Spiro Jorgo Koleka
(Ministër pa protofol).
Përbri materialit për Qeverinë e
Delvinës, shihet një fragment i kushtetutës. Në pikën e V-të të saj
mund të lexojmë: "Në kjoftë se njeni nga gjymtyrët e Këshillit Naltë
jep dorëheqjen, tre të tjerët vijojnë në detyrë".


Të
gjitha dokumentet e ekspozitës shoqërohen me fotografi, Lushnja dhe
Tirana në vitin 1920, turma të popullit në sheshin përpara godinës ku
zhvillohej Kongresi, dhoma ku zhvilloi punimet mbledhja historike, foto
e Selisë së Qeverisë në vitet 1920, 1928-1931, foto e Këshillit të
Lartë duke hyrë në Tiranë, shkurt 1920. Burra me kostume, kapela dhe
bastun, veshje gati uniforme.
Një prej bastunëve është ekspozuar
edhe në këtë ekspozitë. Është i Aqif Pashë Elbasanit (1860-1926),
bashkë me thikën, e një flamur, të gjitha këto të mbyllura në një
eksponat. Kur hyn në holl, përballesh me portretin e tij në bronz.
Në fund ndjen nevojën për më tepër detaje të tilla të gjalla, letra
origjinale, objekte, që bëjnë më të prekshme ngjarjet e një kohe të
kaluar.
Marre nga shekulli.com.al