LUSHNJA PORTAL
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.


MIRSEVINI NE PORTALIN LUSHNJAR
 
ForumPortalliGalleryKėrkoLatest imagesRegjistrohuidentifikimi

 

 Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit

Shko poshtė 
AutoriMesazh
etmond
Moderatore
Moderatore
etmond


Numri i postimeve : 294
Join date : 30/08/2008
Age : 46
Location : Athine.

Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit Empty
MesazhTitulli: Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit   Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit Icon_minitimeMon Sep 14, 2009 9:19 am

Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit
Arben LLALLA

Tekstet e gjuhės shqipe tė shkruar me shkronja greke nga shqiptarėt e Greqisė qė thirren arvanitasit janė tė rralla. Studiuesit e ndryshėm kur zbulojnė kėto tekste i trajtojnė si shkrime tė rralla dhe tė ēmuara. Kjo ndodh sepse studiuesit, historianėt dhe gjuhėtarėt qė merren me studimet e shkrimit shqip nė Greqi i mbeten mendimit qė arvanitasit shumė pak kanė shkruar nė gjuhėn shqipe nė shek.XIX. Por e vėrteta ėshtė krejt ndryshe. Janė me dhjetėra libra, gazeta e revista tė botuara nė fillim tė shek.XIX nė Greqi nė gjuhėn shqipe me shkronja greke. Ato fillojnė qė nga viti 1809, me fjalorin e Marko Boēarit qė ishte nga Suli i Ēamėrisė. Mė tej, tekstet nė gjuhėn shqipe me shkronja greke tė gjetura deri mė sot do ti ndeshim te libri Dhiata e Re, Korfuz, 1824, fq.188., Dhiata e Re, Korfuz, 1827 fq.839., Dhiata e Re, Athinė, 1858, fq. 375. Tė tjera shkrime nė gjuhėn shqipe janė botuar edhe nė gazetat greke si nė gazetėn “E ardhmja e Atdheut”, Athinė mė 29 dhjetor 1860. Bėhet fjalė pėr njė fjalim tė mbajtur nė fushatėn parazgjedhore nė Greqi nė gjuhėn shqipe. Thuhet se nė ato vite shpeshherė nė gazetat greke botoheshin tekste nė gjuhėn shqipe, poezi tė ndryshme etj. Por pėr fatin e keq shumė nga kėto tekste nuk kanė dalė nė dritė nė vitet e mė vonshme pėr tu studiuar.
Nga mesi i shekullit 19-tė, gjuha shqipe nė Greqi do tė fillonte tė kishte njė shtrirje tė gjerė nė tė shkruar nga shqiptarėt e atjeshėm. Do tė dilnin nė dritė libra pėr tu studiuar gjuha shqipe nga studiuesit arvanitas (shqiptarė tė Greqisė) Panajot Kupitori(1821-1881), Anastas Kullurioti(1822-1887) dhe tė studiuesve tė huaj.
Shkrimtari dhe gazetari Anastat Kullurioti botoji gazetėn “Ē ÖŁĶĒ ŌĒÓ ĮĖĀĮĶÉĮӔ
, “Zėri i Arbirisi” (Anastas Kullurioti fjalėt “I Foni tis Albanias” e pėrkthente dhe e shkruante nė gjuhėn shqipe “Zėri i Arbirisi”), dy libra nė gjuhėn greke dhe njė nė gjuhėn shqipe. Kėto na kanė rėnė nė dorė tani pėr tani, por ka mundėsi tė ketė botuar edhe libra tė tjerė qė nuk dihet fati i tyre.
Ndėrsa arvanitasi Panajot Kupitori botoji mė shumė libra pėr tė cilat do tė shkruajmė sot. Kupitori ishte nga ishulli Hidra. Njė ishull qė banohej dhe banohet ende sot nga arvanitasit. Nga ky ishull kanė dalė shumė figura tė ndritura qė drejtuan Greqinė si Kryetarė shteti, Kryeministra, akademikė etj., tė cilėt ishin me origjinė shqiptare. Panajot Kupitori pas studimeve pėr letėrsi nė Universitetin e Athinės, punoji nė fillim drejtor shkolle nė Lamia dhe Halkis. Mė 1876, u emėrua mėsues dhe mė vonė drejtor nė gjimnazin Varvakion nė Athinė. I cili ishte gjimnazi i kategorisė sė parė pėr nga cilėsia. Ai pati njė veprimtari tė madhe nė fushėn e gjuhėsisė dhe letėrsisė greke dhe atė shqipe. Ai ėshtė autor i njė numri veprash greqisht, ndėr to: 1). “Ėåīéźüķ ėįōéķļåėėēķéźüķ” Óõķōį÷čŻķ ģåķ õšü Åńńßźļõ Ļõėåńß÷ļõ, äéįóźåõįóčŻķ äå”, Š. Źļõšéōžńē, ĮčŽķēóé 1873. (Fjalor Latin-Greqisht”, bashkėpunim i Henry Oulerichou dhe Panajot Kupitori, Athinė, 1873. Ky fjalor ka 914 faqe, i ndarė nė dy pjesė).
2). “Ėüćļņ šįķēćõńéźüņ šåńß ōēņ źįč“ ēģÜņ Åźźėēóéįóō韎ņ Ģļõó韎ņ: Óõķōį÷čåßņ źįō“ åķōļėŽķ ōļõ åķ ĮčŽķįéņ Åźźėēóéįóōéźļż Ģļõóéźļż Óõėėüćļõ źįé įšįććåėčåßņ åķ ōē įéčļżóē įõōļż ōē Ä“ Äåźåģāńßļõ 1874, šńžōē åšåōåßł ōēņ óõóōÜóåłņ įõōļż ēģŻńį”, Š. Źļõšéōžńē, Įčēķēóé, 1876. (Arsyeja, lėvdate nė Kishė, Muzikė: njė urdhėr me shkrim i kishės sė Athinės, muzikė shoqėrimi. E dėrguar nė dhomėn D, dhjetor 1874, pėrvjetori i parė i themelimit tė kėsaj dite, Panajot Kupitori, Athinė, 1876).
3). “Ōńåéņ Ėüćļé ļ Į’źįé ĒźįōÜ Źįōéėßķį źįé ļ õšŻń Įń÷ßļõ ōļõ šļéēōļż. ŹéźŻńłķļņ. ĢåōįöńįóčŻķōåņ åź ōļõ ėįōéķéźļż ÷Üńéķ ōłķ ģįčēōžķ”, Š. Źļõšéōžńē, Įčēķēóé,1876. (Tre arsyet e A’ dhe D’ Kata Katilina dhe pėr poet Ciceroni. Pėrkthyer me shembull pėr studentėt nė latinisht, Panajot Kupitori, Athinė, 1876.)
4). “Šåńß ōļõ ńõčģļż åķ ōē Õģķļćńįößį ōēņ Åėėēķ韎ņ Åźźėēóßįņ / õšü Šįķįćéžōļõ Ä. Źļõšéōžńē, Įčēķįēó, 1878. (Nė ritmin e Kishės greke hymnografi, Panajot Kupitori, Athinė, 1878).
5). “ŠėÜōłķļņ Źńßōłķ, Źåßģåķļķ, ó÷üėéį źįé ģåōÜöńįóéņ ÷Üńéķ ōłķ åéņ ōį ĆõģķÜóéį öļéōžķōłķ ķŻłķ õšü”, Šįķįć. Ä. Źļõšéōžńē, Įčēķēóé, 1879. (Platoni Kriton, Tekste, rishikime dhe pėrkthime, shembuj pėr nxėnėsit, Panajot Kupitori, Athinė, 1879.)
Pėr sa u pėrket studimeve shqiptare, Panajot Kupitori ėshtė autor i disa librave, por ne kemi gjetur vetėm:
1). “Įėāįķéźįß ģåėŻōįé: Šńįćģįōåßį éóōļń韎 źįé öéėļėļć韎 šåńß ōēņ ćėžóóēņ źįé ōļõ Żčķļõņ ōłķ Įėāįķžķ”, Šįķįćéžōļõ Ä. Źļõšéōžńē, Įčēķįéņ, 1879. (“Studimet shqiptare: Studim historik dhe filologjik mbi gjuhėn dhe kombin e shqiptarėve”, Panajot Kupitori, Athinė, 1879).
2). “ÄéįōńéāŽ šåńß ōēņ šįń’ Įėāįķļßņ įķōłķõģßįņ ōļõ ōńßōļõ šńļóžšļõ: ŹįōÜ ōēķ äéÜėåźōļķ ōłķ åķ ÅėėÜäé Įėāįķžķ ģÜėéóōį ōēķ ōłķ Õäńįßłķ”, Šįķįć. Ä. Źļõšéōžńē, Įčēķįéņ, 1879. (“Studim mbi pėremrin e vetės sė tretė ndėr shqiptarė, sipas dialektit tė shqiptarėve nė Greqi, sidomos tė hidriotėve”, Panajot Kupitori, Athinė. 1879).
Ai hartoi dhe njė fjalor tė gjuhės shqipe, vepėr qė pėr mė shumė se njė shekull mbeti si dorėshkrim nė bodrumet e Akademisė sė Shkencave tė Athinės dhe, pėr shkaqe tė panjohura, ende nuk ėshtė botuar. Mė 2007 studiuesi grek me origjinė shqiptare nga Preveza e Ēamėria Niko Stylos ka gjetur njė kopje tė kėtij fjalori dhe po punon pėr botimin e tij nė gjuhėn standarde shqipe.
Panajot Kupitori botoj edhe njė fjalor greqisht-shqip tė cilin nė vitin 1882 e bleu Konsulli francez nė Janinė Augusto Dozan. Nė vitin 1926 fjalori greqisht-shqip tė Kupitorit e ribleu Ndėrmarrja Historike dhe Etnologjike tė Greqisė. Mė tej fati i kėtij fjalori nuk dihet.
Flitet se ai hapi njė shkollė mbrėmjeje ku mėsohej gjuha shqipe me alfabet grek. Pėrgatiti edhe njė abetare, por kontributi i tij pėr ēėshtjen e gjuhės shqipe ende nuk ėshtė ndriēuar sa duhet pėr sepse nuk kanė dalė nė dritė shumė vepra qė botoi. Pėr shumė arsye politike veprat e kėtij shqiptari tė Greqisė i cili dha njė ndihmė tė madhe nė zhvillimin e kulturės greke dhe shqiptare mbahen tė fshehura nėpėr arkivat apo nė bibliotekat e Greqisė. Edhe pse Panajot Kupitori ka dhėnė njė ndihmesė tė madhe nė zhvillimin e letėrsisė dhe gjuhės shqipe pėr figurėn dhe veprat e tij shumė pak flitet edhe studiohet nėpėr shkollat dhe librat e letėrsisė shqipe. Nė pėrgjithėsi hartuesit e letėrsisė shqipe shumė pak janė marrė me letėrsinė e arvanitasve, ata mė shumė u referohen arbėreshėve tė Italisė nė periudhėn e Rilindjes Kombėtare tė shek XIX. Por kėto mendime pėr tė anashkaluar letėrsinė e arvanitasve tė shek.XIX janė tė gabuara sepse sipas zbulimeve viteve tė fundit, del se ata kanė shkruar shumė, ndoshta mė shumė
Mbrapsht nė krye Shko poshtė
http://Lushnja.com
 
Zbulohet maja e aisbergut pėr studimet e arvanitasit
Mbrapsht nė krye 
Faqja 1 e 1
 Similar topics
-
» studimet ne itali
» Mars, zbulohet zona me shenja jete

Drejtat e ktij Forumit:Ju nuk mund ti pėrgjigjeni temave tė kėtij forumi
LUSHNJA PORTAL :: ē'eshtja kombetare :: Historia shqiptare-
Kėrce tek:  
Free forum | ©phpBB | Forum mbėshtetės | Report an abuse | Latest discussions